لزوم توجه به مباحث روز در دانشنامه‌های جدید حدیثی
تاریخ انتشار: ۷ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۷۱۰۳۲۳
ایسنا/قم رئیس پژوهشکده حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث با طرح این پرسش که آیا این دانشنامه با این گستردگی ما را از دانشنامه جدید بی‌نیاز می‌کند، گفت: امروز ما با یکسری عناوین جدیدی روبرو هستیم که در گذشته وجود نداشت، مثلاً محیط زیست که موضوع آن روز نبوده است و الان یک موضوع بسیار جدی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمدکاظم طباطبایی، هفتم دی ماه، در نشست «دانشنامه‌های حدیثی؛ ضرورت‌ها و رویکردها» و عنوان کرد: با بروز و ظهور مباحث حدیثی به ویژه در قالب دانشنامه‌ها، به نظر می‌رسد آسیب‌های این عرصه کمتر شده است؛ یعنی در دوره‌ای عقل‌گرایی و عقل‌بسندگی و در دوره‌ای قرآن‌بسندگی و در دوره ای حدیث بسندگی رواج داشت؛ ولی در سال‌های بعد از انقلاب در سایه تلاش آیت الله ری شهری و همراهانش، قرآن‌بسندگی و حدیث‌بسندگی کنار رفت و این دو منبع معرفت همراه با هم و با خردورزی استفاده شدند که این رویکرد باید تقویت شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی بیان کرد: معمولاً مجموعه یافته‌های قبلی بشر در قالب این دانشنامه‌ها توصیف و تشریح می‌شود و تولید علم مطرح نیست؛ البته دانشنامه‌های حدیثی قدری با این تعریف فاصله دارد، یعنی در این دانشنامه‌ها و دانشنامه قرآن با مجموعه زیادی از آیات و روایات روبرو هستیم که برای استفاده مخاطب باید به صورت یک نظم استوار و سازمان‌یافته به مخاطب عرضه شود تا مخاطب بتواند بهتر و شایسته‌تر از آن بهره ببرد.
رئیس پژوهشکده حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: در ابتدای نوشتن حدیث، هر چه حدیثی شنیده می‌شد، نوشته شد و نظم خاصی در نوشتن آن وجود نداشت. در اصول ۴۰۰ گانه یا اربعمائه و یا احادیث علی بن جعفر(ص) هیچ نظمی نداشته است و این نیاز پژوهشگر را برآورده نمی‌کرد، لذا تلاش شد تا کتب به صورت بخش‌بخش نوشته شود، مانند کتاب صلاة سجستانی که همه روایات نماز را کنار هم قرار داد. در دوره‌های بعد هم به سمت جامع‌نویسی رفتند که همان دانشنامه‌نویسی است و روایات مرتبط با یک باب در کنار هم قرار می‌گرفتند و تبدیل به کتاب جامع می‌شد.
وی ادامه داد: مثلاً کتاب کافی مرحوم کلینی کتابی دانشنامه حدیثی شایسته در دوره خود و از میراث حدیثی قم است. ایشان مباحث اعتقادی را از سایر مباحث و در ذیل همین بحث هم توحید را از مباحث دیگر جداسازی کرده است تا مخاطب بتواند بهترین استفاده را ببرد یا شیخ طوسی در کتاب تهذیب مدعی است که بنده همه روایاتی را که حکم شرعی از آن استخراج می‌شود، آورده‌ام یعنی همه متون روایی را باید خوانده باشد و از دل آن روایات فقهی را بیرون آورده باشد و بعدها هم بحارالانوار و ... در همین راستا شکل گرفت.
حجت‌الاسلام والمسلمین طباطبایی با بیان اینکه در دوره کنونی شاید اولین نگاشته حدیثی مرتبط با مباحث معرفتی را باید سفینةالبحار مرحوم محدث قمی بدانیم، ادامه داد: ایشان بدون اینکه با مباحث دانشنامه‌نویسی در اروپا آشنا باشد، مباحث را به صورت حروف الفبا آورده و مرتب کرده و کاری شایسته در مورد دانشنامه حدیثی انجام داده است.
تولید دانشنامه در ۷۰ جلد
حجت‌الاسلام والمسلمین طباطبایی اضافه کرد: الان دانشنامه قرآن و حدیث مطالب را به صورت الفبایی از ایثار شروع کرده و تا یقین ادامه خواهد داد و مجموعه بیش از ۷۰ جلد خواهد شد تا نیازهای جامعه از قرآن و حدیث جمع‌آوری و در اختیار مخاطبان قرار بگیرد.
وی تصریح کرد: مرحوم علامه مجلسی به صورت خودجوش مجموعه عظیم و شایسته بحار را بنیان نهادند که این مقدار کار برای ما قابل باور نیست. مجلسی ۱۰۰ جلد کتاب را دوبار با قلم خود نوشته است، حال آن که فکر نکنم کسی داشته باشیم که این مجموعه را یکبار به صورت کامل خوانده باشد؛ این همت بی‌نظیر است و ما چنین اراده‌هایی نداریم.
وی با طرح این پرسش که آیا این دانشنامه با این گستردگی ما را از دانشنامه جدید بی‌نیاز می‌کند، گفت: امروز ما با یکسری عناوین جدیدی روبرو هستیم که در گذشته وجود نداشت، مثلاً محیط زیست که موضوع آن روز نبوده است و الان یک موضوع بسیار جدی است یا برخی موارد موضوع بوده است ولی مسئله نشده بود مانند روایات پیرامون زنان که عمدتاً ناظر به نقش مادری بوده و حضور آنان در جامعه مورد توجه نبوده است؛ روایات در مورد زن و خانواده خیلی زیاد است ولی به عنوان موضوع مورد نیاز پژوهشی مدنظر نبوده است زیرا سؤالی مطرح نبوده و زن به عنوان نیمی از جامعه مورد توجه نبوده است.
ابزار جدید و لزوم دانشنامه‌های جدید
رئیس پژوهشکده حدیث پژوهشگاه قرآن و حدیث گفت: موضوع دیگری که لزوم توجه به دانشنامه‌های جدید را به ما یادآور می‌شود، وجود ابزار جدید مانند تولید نرم‌افزارهای جدید است. دیدن مطلب در نسخ خطی واقعا کار دشواری است و به همین جهت انسان از حافظه قوی و نحوه کار پیشینیان تعجب می‌کند ولی الان ابزارهایی داریم که هم از منظر مجموعه مطالب و هم منابع بی‌نظیر است.
وی ادامه داد: الان جستجوی ریشه‌ای، ترکیبی و ... داریم؛ مثلاً در بحث ترکیبی، در خیلی از موارد دو واژه قرین هم به کار می‌روند و وقتی کنار هم باشند، مفهوم جدیدتری را در اختیار ما قرار می‌دهند؛ مثلا صبار شکور چندین بار در قرآن آمده است در حالی که در متون پیشین چنین دقت‌هایی وجود نداشت و واژگان جدا بررسی می‌شدند.
حجت‌الاسلام والمسلمین طباطبایی افزود: یا مثلاً علامه مجلسی با همه دقت‌هایی که داشته است، وقتی به واژه آرزو و امل می‌رسد، کمتر از صد روایت جمع‌آوری کرده است، در حالی که قبل از آن، ۱۰ روایت بوده است و امروز ما که در برابر او عددی نیستیم، ۲۷۰ روایت در این دو واژه در دانشنامه حدیث وارد کردیم. این اتفاق با استفاده از ابزارهای جدید رخ داده است. جالب اینکه در این روایات، روایاتی وجود دارند که ممکن است زاویه دید ما را نسبت به داشتن آرزو تغییر دهد؛ مثلاً اگر در گذشته می‌گفتند آرزو چیز خوبی نیست ولی الان گفته می‌شود در ذات بشر وجود دارد و آرزو چیز خوبی است و آن چه بد است، آرزوهای دور و دراز و بی‌مبنا است.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: ذات دانش این اقتضا را دارد که به مرور زمان رشد کرده و رویکردهای آن دقیق‌تر و منضبط تر شود و حتی در بحث شبهات هم ما با توجه به فضای مجازی نیازمند رویکردهای جدیدی هستیم که در دوره علامه مجلسی وجود نداشت.
وی تصریح کرد: در حوزه فقه حالت خودبسندگی مذهبی وجود داشته است، یعنی معمولاً اگر کسی مانند مرحوم شیخ حرعاملی کتابی می‌نوشت صرفاً از منابع شیعی بهره می‌برد و اهل سنت هم صرفاً از منابع اهل سنت به همین دلیل همه کتب فقهی اینگونه عمل کرده‌اند ولی الان اینطور نیست؛ مرحوم آیت‌الله بروجردی که از مفاخر دوره معاصر بود، این نظریه را مطرح کرد که غالب مسلمانان اهل سنت هستند و رویکرد عموم هم ناظر به احکام فقهی اهل سنت بوده است لذا با این رویکرد سؤالاتی را از ائمه(ع) می‌پرسیدند.
حجت‌الاسلام والمسلمین طباطبایی عنوان کرد: بنابراین برای فهم روایت باید بستر را بشناسیم و بعد سراغ جواب امام(ع) برویم. مثلاً از امام(ع) پرسیده‌اند بسم‌الله باید جهر خوانده شود یا اخفات و امام(ع) تصریح کردند که باید بلند گفته شود ولی وقتی به رساله‌ها مراجعه می‌شود، در مورد نماز ظهر و عصر اختلاف وجود دارد؛ مرحوم آیت‌الله بروجردی معتقد بود که این حکم در بستر خاصی مطرح است از این رو باید اقوال فقهای دوره امام باقر(ع) و امام صادق(ع) را ملاحظه کنیم تا ببینیم دعوا و اختلاف بر سر چیست. مرحوم آیت‌الله بروجردی معتقد بود ما به فهم روایات فقهی اهل سنت نیاز داریم تا روایات خودمان را بهتر درک کنیم.
ایده ابتکاری آیت‌الله بروجردی
این حدیث پژوه تصریح کرد: بعداً که کارها پیش رفت، ترسیدند اختلاط میان روایات شیعه و سنی به وجود بیاید از این رو نتوانست به کتاب خود جامه عمل بپوشاند ولی در دوره معاصر ما همین ایده را با توجه به وجود نرم‌افزارهای جدید اجرایی کردیم. مثلاً در مورد وسائل یکی خود وسائل الشیعه را داریم و دیگری مدارک فقه اهل‌السنه مرتبط با کتاب وسائل‌الشیعه که کلا روایات اهل سنت است. یا در مواردی اهل سنت ما را به شاذبودن احکام فقهی متهم می‌کنند، یعنی همه مذاهب یک حکم دارند و شیعه فرق دارد ولی با توجه به روایات اهل سنت می‌بینیم که اگر این گونه باشد یک در هزار است و هرچه شیعه گفته است ریشه در اقوال گذشتگان اهل سنت دارد نه مذاهب چهارگانه مانند عطا.
وی بیان کرد: تا قبل از انقلاب، محققان شیعه برای شیعیان و اهل سنت برای خودشان می‌نوشتند ولی بعد از انقلاب ما مدعی بودیم که تقریر ما از اسلام، دقیق‌تر و جامع‌تر است ولی به صورت طبیعی اهل سنت اقبالی به ما ندارند از این رو آیت‌الله ری شهری، میزان‌الحکمه را به هفت زبان ترجمه کردند و سبب شد تا فرهنگ شیعه فراتر از افرادی که مذهب شیعه دارند، گسترش یابد که این رویکرد، رویکرد قابل دفاعی است.
دانشنامه برای کشیشیان مسیحی نوشته شود
استاد دانشگاه قرآن و حدیث با اشاره به دانشنامه مناجات، تأکید کرد: این مناجات از نقاط اوج در فرهنگ شیعی است؛ یکی از اساتید می‌گفت من بخشی از صحیفه سجادیه را برای کشیش‌ها خواندم و قبل از آنکه من محزون شوم آنها گریه می‌کردند. بنابراین ما می‌توانیم برای این گروه از مخاطبان دانشنامه جدیدی را تعریف کنیم.
وی اضافه کرد: در گذشته معمولا محققان قرآن و حدیث در مباحث دیگر هم دخالت داشتند، مانند علامه مجلسی که در نجوم، تفسیر و فقه و ... هم نظر داده است ولی الان نیازمند دانشنامه‌های تخصصی هستیم، زیرا علوم توسعه یافته است؛ امروز ما از قرآن و حدیث به عنوان منبع بهره می‌بریم ولی رویکرد ما اجتماعی یا اخلاقی است؛ مثلاً اقای جوادی چندی قبل ایده تألیف دانشنامه روایات اخلاقی را پیشنهاد کرد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: علامه مجلسی حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی شیعه استانی اجتماعی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری استانی اقتصادی حجت الاسلام والمسلمین طباطبایی آیت الله بروجردی علامه مجلسی دانشنامه ها قرآن و حدیث وجود نداشت ولی الان امروز ما اهل سنت
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۷۱۰۳۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
هنرهای قرآنی از منظر میراث فرهنگی حائز اهمیت است
به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، نشست تخصصی «سیر تحول هنرهای قرآنی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی» در راستای اهداف پژوهشی نخستین نمایشگاه تخصصی هنرهای قرآنی روایت باران عصر جمعه ۷ اردیبهشت، با حضور اساتید، دانشجویان، خوشنویسان و علاقمندان به هنرهای قرآنی در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.
این پنل تخصصی با سخنرانی سجاد محمد یارزاده (رییس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان)، مهدی خانکه (استادیار و رییس مدرسه عالی مهارتی دانشگاه استاد فرشچیان)، مهدی محمدی (استادیار و مدیر گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی دانشگاه سوره) و محبوبه کاظمی دولابی (مدیر مسئول نگارخانه ترانه باران) همراه بود.
* عملکرد مطلوب بخش خصوصی نسبت به بخش دولتی در حوزه هنرهای اصیل ایرانی و اسلامی
سجاد محمد یارزاده (رییس دانشگاه هنرهای اسلامی ایرانی استاد فرشچیان) در این نشست با اشاره به عملکرد مطلوب نگارخانه ترانه باران به عنوان بخش خصوصی نسبت به بخش دولتی در حوزه هنرهای اصیل ایرانی و اسلامی گفت: دلیل این موفقیت این است که کسی که عاشق این هنر‌ها باشد میتواند موفق عمل کند، هنرهای قدسی مرز ندارند. البته طبیعی است که باید به معیشت هنرمندان و اقتصاد هنر هم توجه شود.
او با اشاره به اینکه هنرمندی که به سمت هنر اصیل برود ماندگار خواهد بود، گفت: یکی از رموز ماندگاری هنر و هنرمند رجوع به متون مرجع است و قرآن یکی از متون مرجع محسوب می‌شود.
* در دل قرآن فضای گفت‌وگوی بسیاری درباره هنر وجود دارد
در ادامه نشست مهدی محمدی (استادیار و مدیر گروه هنرهای سنتی و صنایع دستی دانشگاه سوره) با اشاره به آنکه در دل قرآن فضای گفتگوی بسیاری درباره هنر وجود دارد، اذعان داشت: در هیچ کدام از آیات قرآن هنر تقبیح نشده است. در واقع هنر و شعر مورد توجه هستند.
* کلیت قرآن یک اثر هنری شاخص است
مهدی خانکه (استادیار و رییس مدرسه عالی مهارتی دانشگاه استاد فرشچیان) نیز سخنان خود را با محوریت الهی نگاری ادامه داد و با بیان اینکه کلیت قرآن یک اثر هنری شاخص است گفت: ادبیات نخستین تجلی الهی نگاری است. اما در مورد آیات قرآن، ما درباره محکمات تصویرگری نداریم. آثار موجود در این زمینه نشان می‌دهد هنرمندان بیشتر نسبت به متشابهات و بخش‌هایی که روایات متعدد از آنها نقل شده توجه نشان داده و علاقمند به خلق آثار هنری در شاخه‌های مختلف بوده و هستند.
او با نمایش آثار هنرمندان حوزه نگارگری با موضوع معراج، مباهله، عاشورا و همچنین چند اثر از استاد فرشچیان با استناد به آیات و روایات مانند پنجمین روز آفرینش، ضامن آهو و... گفت: بعد از دوره صفویه است که هنرمندان و عرفا فرصت پیدا کردند تا متشابهات را در قالب رشته‌های مختلف هنری روایت کنند.
در ادامه این نشست خانکه و یارزاده ابراز امیدواری کردند که برگزاری چنین نشست‌هایی بتواند ارتباط بین گالری ها، بازار هنر و دانشگاه را تقویت کنند.
* نگاه میراث فرهنگی به هنرهای قرآنی بسیار مهم است
محبوبه کاظمی دولابی (مدیر نگارخانه ترانه باران) نیز در پایان این نشست به دلیل برگزاری نمایشگاه تخصصی هنرهای قرآنی «روایت باران» اشاره کرد و گفت: بعد از هتک حرمتی که سال گذشته به قرآن مجید به عنوان فرهنگ اسلامی ما شد، به عنوان مدیر تنها نگارخانه تخصصی هنرهای ایرانی اسلامی وظیفه خود دانستم که به زبان هنر نسبت به این هتک حرمت واکنش نشان دهم، نتیجه آن برگزاری نمایشگاه فاخر «روایت باران» بود. اگر به حریم فرهنگی هر کشوری در جهان توهین شود، فرد فرد آن کشور اعتراض خواهند کرد و صدای آن را به گوش جهانیان خواهند رساند.
از این رو آمادگی آنرا داریم که نمایشگاه تخصصی هنرهای قرآنی را در کشور‌های دیگر هم برگزار کنیم. مهمترین رسالتی که ما داریم این است که حلقه‌هایی که میتواند در این زنجیره نقش داشته باشد را به هم متصل کنیم. چون با هر تفکر و اندیشه‌ای همه ما برای قرآن احترام قائلیم و دوست داریم به بهترین شکل ممکن در دنیا فعالیت‌های ترویجی انجام دهیم که علاوه بر تاثیرگذاری در حوزه فرهنگ ایرانی اسلامی، میتواند به موضوع معاش هنرمندان این حوزه هم توجه کند.
کاظمی با اشاره به اهمیت کتابت قرآن مجید گفت: هنرهای سنتی به ویژه خوشنویسی، هنری نیست که هنرمند در آن ظرف چند سال بتواند به درجه استادی برسد، و دهه‌ها طول می‌کشد. بسیار خوشحالم که می‌بینم هنرمندانی داریم که تمام عمر خود را صرف هنری کرده‌اند که نتیجه آن میتواند کتابت کلمات نورانی قرآن مجید باشد.
وی در ادامه با بیان اینکه نگاه میراث فرهنگی به هنرهای قرآنی بسیار مهم است. چرا که هنرهای قرآنی را از ابعاد مختلف می‌توان تبیین و تفسیر کرد گفت: از بعد میراث فرهنگی این آثار بسیار دارای اهمیت هستند، چرا که همانطور که از قرن یکم قرآن به اشکال مختلف نوشته شده و امروز به عنوان آثار ارزشمندی از گذشته در اختیار ما قرار گرفته در موزه‌های داخلی و خارجی فخر جهانیان است و میراث ماندگار جهان محسوب می‌شود، علاوه بر، بحث عقیدتی، ما هم امروز بتوانیم زمینه خلق آثار ارزشمندی را فراهم کنیم و کتابت قرآن کریم را مورد توجه قرار دهیم تا این آثار ارزشمند برای آیندگان بماند هم به عنوان یک ثروت ملی و هم به عنوان فرصتی برای عرضه فرهنگ و هنر غنی ایرانی و اسلامی مورد توجه قرار گیرد. فکر می‌کنم این نکته که هر هنرمند با چه نگرش و بینش و ایده‌ای آیات نورانی قرآن مجید را انتخاب کرده و به چه شکلی آراسته و با چه هنر‌هایی تلفیق کرده تا یک اثر هنری خلق کند، هنرهای قرآنی را از منظر میراث فرهنگی قابل توجه و پر اهمیت می‌کند.
این نشست تخصصی با پرسش و پاسخ پایان یافت.
نخستین نمایشگاه تخصصی هنرهای قرآنی روایت باران به همت نگارخانه تخصصی هنرهای ایرانی ـ اسلامی ترانه باران برگزار شده و تا پایان اردیبهشت ماه در گالری‌های ۱ و ۲ فرهنگسرای نیاوران از ساعت ۱۰ الی ۱۹ و در روز‌های تعطیل از ساعت ۱۴ الی ۱۹ میزبان بازدیدکنندگان خواهد بود.
انتهای پیام/
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد